Thạch Lam là một trong những nhà văn nổi tiếng của nền văn học Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945. Tác phẩm của ông mang một phong cách đặc biệt, thể hiện tài năng, sở trường sáng tạo nghệ thuật độc đáo. Bài viết dưới đây khái quát về tiểu sử, sự nghiệp và phong cách sáng tác của nhà văn Thạch Lam
Tiểu sử
– Thạch Lam là một trong những cây bút nổi bật của nền văn học Việt Nam giai đoạn 1930–1945, nổi tiếng với phong cách văn chương nhẹ nhàng, tinh tế, giàu chất thơ và lòng nhân hậu.
– Tên thật: Nguyễn Tường Vinh (sau đổi thành Nguyễn Tường Lân)
– Năm sinh – mất: 1910 – 1942
– Quê quán: Nguyên quán tại Hà Nội
– Bút danh: Thạch Lam
– Gia đình và tuổi thơ:
+ Thạch Lam sinh ra trong một gia đình công chức gốc quan lại, là người con thứ sáu trong bảy anh chị em (sáu trai, một gái). Cha ông mất sớm, mẹ ông một mình buôn bán vất vả để nuôi mẹ chồng và bảy người con.
+ Tuổi thơ của Thạch Lam phần lớn gắn bó với quê ngoại ở phố huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương. Cuộc sống khó khăn khiến gia đình ông thường xuyên phải chuyển nơi ở giữa Hà Nội và Cẩm Giàng
– Con đường học vấn
+ Thạch Lam bắt đầu học tại trường Nam (nay là trường Tiểu học Tô Hiệu – Hải Dương). Sau đó, khi người anh cả là Nguyễn Tường Thụy ra dạy học tại Tân Đệ (Thái Bình), gia đình ông cũng chuyển đến đây sinh sống và học tập. Tuy nhiên, vì cuộc sống vẫn không đủ đầy, mẹ ông lại đưa các con (trừ người anh cả) trở về Hà Nội thuê nhà ở.
+ Với mong muốn sớm đỡ đần cho mẹ, Thạch Lam từng nhờ mẹ nói khéo với lý trưởng để được đổi tên và khai tăng tuổi, nhằm đủ điều kiện học hệ trung học (ban thành chung). Sau đó, ông thi đỗ vào trường Cao đẳng Canh Nông Hà Nội, nhưng chỉ học một thời gian ngắn rồi chuyển sang trường Trung học Albert Sarraut, nơi ông theo học để thi Tú tài.
Sự nghiệp văn học
– Thạch Lam là thành viên của Tự Lực Văn Đoàn, một nhóm văn bút có ảnh hưởng lớn trong giai đoạn văn học hiện đại đầu thế kỷ XX. Ông là em ruột của hai nhà văn nổi tiếng khác là Nhất Linh (Nguyễn Tường Tam) và Hoàng Đạo (Nguyễn Tường Long).
– Tác phẩm của Thạch Lam thiên về truyện ngắn, truyện vừa, giàu cảm xúc, phản ánh cuộc sống đời thường, đặc biệt là số phận những người nghèo, phụ nữ và trẻ em trong xã hội đương thời. Văn phong của ông nhẹ nhàng, tinh tế, nhân ái, thường chứa đựng những triết lý nhân sinh sâu sắc.
Tác phẩm nổi bật
– Hầu hết sáng tác của Thạch Lam được đăng báo trước khi in thành sách. Tác phẩm gồm có:
+ Gió lạnh đầu mùa (tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Đời nay, 1937)
+ Nắng trong vườn (tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Đời nay, 1938)
+ Ngày mới (truyện dài, Nhà xuất bản Đời nay, 1939)
+ Theo giòng (bình luận văn học, Nhà xuất bản Đời nay, 1941)
+ Sợi tóc (tập truyện ngắn, Nhà xuất bản Đời nay, 1942)
+ Một thứ quà của lúa non: Cốm (Hà Nội băm sáu phố phường, Nhà xuất bản Đời Nay, 1943) – đã được in vào SGK Ngữ văn 7, tập một.
+ Hà Nội băm sáu phố phường (Tùy bút, Nhà xuất bản Đời Nay, 1943)
+ Và hai quyển truyện viết cho thiếu nhi: Quyển sách và Hạt ngọc. Cả hai đều do Nhà xuất bản Đời Nay ấn hành năm 1940.
Phong cách sáng tác
– Thạch Lam là một cây bút truyện ngắn tài hoa của nền văn học Việt Nam hiện đại. Dù sáng tác không nhiều, nhưng ông đã để lại dấu ấn đậm nét với phong cách riêng biệt, không lẫn với bất kỳ ai trong cùng thời.
– Đặc điểm nổi bật trong truyện ngắn của Thạch Lam:
+ Chất liệu hiện thực gần gũi, đời thường: Ông thường khai thác cuộc sống nghèo khổ, lam lũ của những người dân thành thị, những con người nhỏ bé, âm thầm sống giữa phố phường náo nhiệt nhưng lắm nỗi cô đơn. Bên cạnh đó, Thạch Lam cũng khắc họa vẻ đẹp bình dị, thơ mộng của cuộc sống thường nhật, những điều tưởng như tầm thường nhưng lại chất chứa chiều sâu nhân văn.
+ Cốt truyện đơn giản, nhẹ nhàng: Truyện của Thạch Lam thuộc kiểu “truyện không có cốt truyện”, tức là không tập trung vào sự kiện gay cấn, cao trào mà thiên về miêu tả cảm xúc, dòng chảy tâm trạng, điều rất mới mẻ trong văn học đương thời.
+ Đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật: Nhân vật của Thạch Lam thường không có hành động lớn, nhưng lại có đời sống tâm hồn phong phú. Ông có khả năng tinh tế trong việc khắc họa những rung động thầm kín, những ước mơ nhỏ nhoi mà tha thiết của con người.
+ Ngôn ngữ trong sáng, giản dị mà giàu chất thơ: Văn của Thạch Lam không cầu kỳ, không kiểu cách, nhưng lại toát lên vẻ đẹp nhẹ nhàng, sâu lắng. Mỗi câu chữ như được gọt giũa cẩn thận để giữ lại sự tinh khôi và xúc động.
+ Giọng văn trầm lắng, thủ thỉ như lời tâm tình: Khi đọc Thạch Lam, người ta có cảm giác như đang lắng nghe một lời thì thầm dịu dàng, đầy thấu hiểu. Giọng văn ấy gợi nên sự đồng cảm sâu xa, khiến người đọc dễ rung động.
+ Sự kết hợp hài hòa giữa hiện thực và lãng mạn, tự sự và trữ tình: Thạch Lam là người đã khai sinh ra kiểu truyện ngắn trữ tình trong văn học Việt Nam, một thể loại kết hợp giữa chất liệu hiện thực và cảm xúc trữ tình, vừa phản ánh đời sống, vừa lay động tâm hồn người đọc.
