Nhà thơ Tương Phố (Tiểu sử, sự nghiệp, phong cách sáng tác và nhận định)

Nhắc đến những nhà thơ nữ nổi tiếng của Việt Nam, không thể không nhắc đến Tương Phố, một thi sĩ tài hoa với những vần thơ trữ tình, lãng mạn và đầy cảm xúc. Bài viết dưới đây Khái quát về Tiểu sử, sự nghiệp, phong cách sáng tác và nhận định về Nhà thơ Tương Phố

Tiểu sử

– Tương Phố, tên thật là Đỗ Thị Đàm (1896–1973), là một trong những nữ thi sĩ tiên phong của văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX.

– Bà sinh tại Đồn Đầm, tỉnh Bắc Giang, nguyên quán ở xã Bối Khê, tổng Cẩm Khê, phủ Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên.

– Là người có học thức và nhạy cảm với cái đẹp, Tương Phố sớm bộc lộ năng khiếu văn chương, ghi dấu ấn mạnh mẽ trong phong trào “Nữ lưu và văn học”, một bước ngoặt quan trọng mở đường cho phụ nữ Việt Nam tham gia sáng tác văn học và hoạt động văn hóa.

Sự nghiệp sáng tác

– Cuộc đời Tương Phố gắn liền với nhiều bi kịch và biến động, điều này đã trở thành nguồn cảm hứng sâu sắc trong thơ văn của bà. Sau khi tốt nghiệp Trường Nữ Sư phạm Hà Nội, bà kết hôn với Thái Văn Du – một sĩ quan trẻ nhưng chồng sớm qua đời, để lại nỗi đau khôn nguôi trong tâm hồn người vợ trẻ.

– Từ nỗi đau ấy, bà viết “Giọt lệ thu” (1923) – tác phẩm nổi tiếng làm rung động giới văn đàn đương thời, mở đầu cho trào lưu văn chương lãng mạn sầu thương trong văn học Việt Nam hiện đại. Sau đó, bà tiếp tục cho ra đời nhiều tác phẩm đặc sắc như: Tái tiếu sầu ngâm (1930), Khúc thu hận (1931), Mưa gió sông Tương, Trúc mai..

– Ngoài thơ, Tương Phố còn viết văn xuôi, tham gia xướng họa cùng các danh sĩ như Phan Bội Châu và Đông Hồ, thể hiện tài năng và vị thế của một nữ sĩ tài hoa.

– Cuối đời, bà sống tại Nha Trang và qua đời ở Đà Lạt năm 1973, hưởng thọ 77 tuổi. Để tưởng nhớ bà, một con đường ở Đà Lạt được đặt theo tên Tương Phố.

Phong cách sáng tác

– Thơ văn Tương Phố mang đậm chất lãng mạn, tinh tế và u hoài, thấm đẫm cảm xúc của một người phụ nữ tài hoa nhưng nhiều nỗi niềm. Bà có biệt tài diễn tả nội tâm nhân vật qua ngôn ngữ mềm mại, nhịp điệu trữ tình và giàu hình ảnh.

– Các sáng tác của Tương Phố thường xoay quanh tình yêu, nỗi cô đơn, số phận người phụ nữ và khát vọng được sống, được yêu thương. Bằng lối viết kết hợp nhuần nhuyễn giữa thơ và văn xuôi, sử dụng linh hoạt phép so sánh, ẩn dụ, tượng trưng, bà tạo nên phong vị riêng, vừa cổ điển, vừa hiện đại.

– Với giọng thơ đằm thắm, sâu sắc, Tương Phố đã góp phần mở ra tiếng nói mới cho phụ nữ trong văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX, khẳng định vị thế của người nữ thi sĩ trong dòng chảy văn học dân tộc.

Tác phẩm tiêu biểu

Giọt lệ thu (tập thơ, 1952)

Mưa gió sông Tương (tập thơ, xuất bản thời Việt Nam Cộng hòa năm 1960)

Trúc Mai (truyện dài bằng thơ)

Ngoài ra, bà còn viết một số tác phẩm, như: Nhờ rừng xanh (?), Tình quê (?), Chia phôi (?) Liên xóm Bàng (truyện, ?), Một giấc mộng (truyện, tạp chí Nam Phong số 133, tháng 9 năm 1928), Mối thương tâm của người bạn gái (truyện, tạp chí Nam Phong số 135, tháng 11 năm 1928), Bức thư rơi (truyện, 1929), Tặng bạn chán đời (truyện, 1929)… Và một số bài tiểu luận cũng đăng trên tạp chí này.

Nhận xét, đánh giá

Đánh giá sự nghiệp văn chương của Tương Phố, các nhà nghiên cứu đã viết như sau:

– Nguyễn Vỹ: “Tôi yêu thơ Tương Phố từ hồi 11 tuổi. Tình yêu thơ mộng hồn nhiên và viển vông còn mãi trong tâm trí. Lớn lên tưởng tình yêu đó đã chết, không ngờ nó cũng lớn lên với tôi…” 

– Nguyễn Tấn Long & Nguyễn Hữu Trọng: “Chỉ trong thời gian ba năm, đôi vợ chồng trẻ đã làm một cuộc tạm biệt rồi vĩnh biệt nhau. Đau khổ, Tương Phố đã đem nỗi bi thương của mình trải trên những dòng thơ và tạo thành áng văn trác tuyệt về tình… Nó không hề vay mượn của ai, nó hề không gò bó, gượng ép hay giả tạo… Đó chính là nét độc đáo của Tương Phố”.

– Vũ Ngọc Phan: “Gần đây, thơ mà âm điệu du dương, nhưng tính tình lại thấm thía và gần gũi với người đời, trước hết phải kể thơ của Tương Phố… Và bài Giọt lệ thu có thể coi là một bài mở đầu cho lối thơ thê lương, ảo não… Trong thi phẩm này, Tương Phố hay kể lể, hay dùng chữ cổ đượm những màu xưa… nên ngày nay chắc nhiều người cho là lôi thôi (đúng là những lời kể lể của người đàn bà trong khi khóc chồng), là cổ, nhưng nó thật là lối văn đặc biệt… vẫn có cái sức cảm người ta về âm điệu trước, về ý sau… Nếu đem so sánh Đông Hồ với Tương Phố, người ta thấy Đông hồ là tay thợ thơ, còn Tương Phố mới thật có tâm hồn thi sĩ. Cái tâm hồn này lại là một tâm hồn đặc Việt Nam, không chịu ảnh hưởng một cái học ngoại lai nào cả… Nhìn chung, thơ của Tương Phố réo rắt và cảm động, nhưng văn xuôi của bà lại kém phần chân thật.”

– Phạm Thế Ngũ: “Chỉ từ khi bài Giọt lệ thu đăng trên tạp chí Nam Phong (tháng 7 năm 1928), cái tên Tương Phố mới ra đời. Nhưng mãi đến 1930, sau khi bài Khúc thu hận và bài Tái tiếu sầu ngâm đăng trên Nam Phong, thì nữ sĩ mới thật sự chiếm được một ghế thi gia vững vàng trên thi đàn, và đủ làm cho ngây ngất cả một thế hệ vốn ôm sẵn chữ “thu” trong lòng. Hơn mười năm sau, mấy vần réo rắt ấy vẫn còn được Vũ Ngọc Phan tán tụng. Song đối với chúng ta ngày nay, cái giọng gọi hồn, cái tiếng khóc đám ma ấy đã giảm nhiều hấp lực. Có thể khen là tác giả có ý thành thật, song nó sáo, sáo quá… Còn truyện của bà, đa phần là những ký sự, hồi ký cá nhân. Cách kết cấu của chúng (trừ Giọt lệ thu) đều sơ sài, cốt chuyện có khi rất giả tạo, hình như tác giả viết cốt để giảng luân lý, để giải bày những tư tưởng của mình về nhân sinh, về thời thế.” 

– Thanh Lãng: “Ba nhà viết truyện ngắn tiêu biểu ở thời kỳ này (1913-1932) là Nguyễn Bá Học, Phạm Duy Tốn và Tương Phố. Xét kỹ về kỹ thuật, không ai giống ai… Cả hai ông đều quan niệm truyện là một sự tập trung, một sự đổ dồn có giàn xếp để đi đến chỗ chung kết, nhưng truyện của Tương Phố thì không. Hình như nó chủ ý không có kết cấu… Văn thơ của bà xét chung là thứ văn nhịp nhàng cân đối. Tuy nhiên, hồi đầu với Giọt lệ thu, lời lẫn ý đều rất thơ, và thường điệp ngữ… Về sau, văn của Tương Phố nhẹ nhàng hơn, gần với tiếng nói hàng ngày hơn. Lối dùng điệp ngữ chỉ thỉnh thoảng mới thấy… Về mặt tư tưởng, có lẽ Tương Phố là người đã phối kết đầy đủ hơn hết (trong một tổng hợp đầy mâu thuẫn) tất cả đặc tính của thế hệ. Cùng với Trần Tuấn Khải, Đông Hồ, Hoàng Ngọc Phách; Tương Phố là hiện thân của tình cảm lãng mạn. Nghĩa là, tất cả mọi sầu thảm của thế hệ (cảnh đất nước điêu linh, cảnh hàng mấy trăm ngàn thanh niên bị bó buộc đầu quân sang Pháp…) như cô đúc lại trong người thiếu phụ sông Thương, ấy là chưa nói đến thân phận goá bụa ở lứa tuổi 20… Nhìn chung, tài năng thực sự của Tương Phố là ở thi ca, chứ không phải ở địa hạt tiểu thuyết.”